Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde başlayan ve bireyin dikkat, odaklanma, dürtü kontrolü ve hareketlerini yönetmede zorluk yaşamasına yol açan nörolojik bir gelişim bozukluğudur. DEHB, çocuk ve ergenlerde akademik başarı, sosyal ilişkiler ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Ancak, erken teşhis ve doğru tedavi ile bu sorunların üstesinden gelmek mümkündür. Samsun’da DEHB konusunda uzman psikologlardan profesyonel yardım almak, çocuk ve ergenlerin bu süreci daha sağlıklı bir şekilde atlatmalarına yardımcı olabilir.
DEHB Nedir?
DEHB, dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu belirtiler, bireyin yaşına uygun olmayan bir düzeyde ve uzun süre devam eder. DEHB, genellikle çocukluk döneminde fark edilir, ancak ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde de devam edebilir. Çocuklar ve ergenlerde DEHB, hem okul hayatında hem de sosyal ilişkilerde zorluklar yaratabilir.
DEHB Belirtileri
DEHB, üç temel belirti grubu ile kendini gösterir: dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik. Bu belirtiler her çocukta farklı şekillerde ve yoğunlukta görülebilir.
1. Dikkatsizlik Belirtileri
- Detaylara dikkat etmeme, dikkatsizce yapılan hatalar
- Görevleri tamamlamada zorluk çekme
- Uzun süre dikkatini bir şeye odaklayamama
- Yönergeleri takip edememe, verilen görevleri bitirememe
- Eşyalarını sürekli kaybetme, unutkanlık
- Dış uyarıcılardan kolayca dikkati dağılma
2. Hiperaktivite Belirtileri
- Sürekli kıpırdanma, ellerin ve ayakların hareket halinde olması
- Sınıfta ya da sosyal ortamlarda oturduğu yerden kalkma ihtiyacı hissetme
- Aşırı konuşma, durmaksızın konuşma isteği
- Sessiz bir şekilde oyun oynamada ya da etkinlik yapmada zorluk çekme
- Sürekli hareket etme isteği, yerinde duramama
3. Dürtüsellik Belirtileri
- Sırada bekleyememe, sabırsızlık
- Diğer insanların konuşmalarını ya da aktivitelerini bölme
- Sorular bitmeden cevap vermeye çalışma
- Aceleci davranma, sonuçlarını düşünmeden hareket etme
DEHB’nin Nedenleri
DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu bu bozukluğun ortaya çıkmasında etkili olabilir. DEHB’nin oluşumunda etkili olan faktörler şunlardır:
- Genetik faktörler: DEHB, aile içinde yaygın olarak görülebilir. Ailede DEHB öyküsü olan bireylerde bu bozukluğun görülme riski daha yüksektir.
- Beyin yapısı ve işleyişi: Beynin bazı bölgelerinin yapısı ve nörotransmitter dengesizlikleri, DEHB belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
- Çevresel faktörler: Hamilelik sırasında sigara, alkol ya da uyuşturucu madde kullanımı, düşük doğum ağırlığı, erken doğum ve kurşun gibi toksik maddelere maruz kalma gibi çevresel faktörler DEHB riskini artırabilir.
DEHB Tanısı Nasıl Konur?
DEHB tanısı koymak, dikkatli bir değerlendirme sürecini gerektirir. Çocuk ve ergenlerde DEHB belirtilerinin başka sağlık sorunlarından ayırt edilmesi zor olabilir. Bu nedenle, DEHB tanısı konulurken çocuğun hem evde hem de okulda gösterdiği belirtiler dikkate alınır. Tanı sürecinde kullanılan yöntemler şunlardır:
- Görüşme ve gözlem: Çocuk, ebeveyn ve öğretmenlerle yapılan detaylı görüşmeler, çocuğun davranışlarının değerlendirilmesine yardımcı olur.
- Davranışsal ölçekler: DEHB belirtilerini ölçen standart değerlendirme ölçekleri kullanılarak çocuğun davranışları incelenir.
- Akademik ve psikolojik değerlendirme: Çocuğun okul performansı ve bilişsel yetenekleri değerlendirilerek dikkat ve dürtü kontrolündeki zorluklar belirlenir.
DEHB Tedavi Yöntemleri
DEHB, yaşam boyu devam edebilecek bir durum olmasına rağmen, doğru tedavi ve yönetimle belirtiler büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. Tedavi planı, çocuğun yaşına, belirtilerin şiddetine ve bireysel ihtiyaçlarına göre belirlenir. DEHB tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:
1. Davranışsal Terapi
Davranışsal terapi, DEHB tedavisinde sıkça kullanılan bir yaklaşımdır. Bu terapi yöntemi, çocuğun dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivite belirtilerini kontrol etmeyi öğrenmesine yardımcı olur. Terapide, çocuğa olumlu davranışları pekiştirmek ve olumsuz davranışları yönetmek için stratejiler öğretilir.
- Olumlu pekiştirme: Çocuğun olumlu davranışları ödüllendirilir ve bu davranışların tekrarlanması teşvik edilir.
- Zaman yönetimi becerileri: Terapide çocuğa, görevleri nasıl organize edeceği ve zamanını nasıl yöneteceği öğretilir.
- Dürtü kontrolü: Çocuk, sabırlı olmayı, sırasını beklemeyi ve ani tepkiler vermemeyi öğrenir.
2. Eğitimsel Destek
DEHB olan çocuklar, akademik hayatlarında çeşitli zorluklarla karşılaşabilirler. Eğitimsel destek, çocuğun okul performansını artırmak ve derslere odaklanmasını sağlamak için özel stratejiler geliştirir. Öğretmenler, çocuğa bireysel eğitim planları hazırlayarak ona yardımcı olabilir.
- Bireyselleştirilmiş eğitim planı (BEP): DEHB’li çocuklar için özel eğitim yöntemleri ve ek destekler sunulur.
- Öğretmenlerle iş birliği: Ebeveynler ve öğretmenler, çocuğun okulda ve evde gösterdiği davranışları takip eder ve destek sağlar.
3. İlaç Tedavisi
Bazı durumlarda, DEHB belirtilerini hafifletmek için ilaç tedavisi de kullanılabilir. İlaç tedavisi, çocuğun dikkatini toplamasına, hiperaktiviteyi azaltmasına ve dürtüsellik üzerinde kontrol sağlamasına yardımcı olabilir. Ancak ilaç tedavisi, mutlaka bir doktor tarafından önerilmeli ve yakından takip edilmelidir.
- Uyarıcı ilaçlar: DEHB tedavisinde en yaygın olarak kullanılan ilaçlar, uyarıcı ilaçlardır. Bu ilaçlar, beyindeki nörotransmitter dengesini düzenleyerek dikkat ve dürtü kontrolünü iyileştirir.
- Alternatif ilaçlar: Uyarıcı ilaçlar işe yaramadığında veya yan etkiler ortaya çıktığında, doktorlar alternatif ilaçlar reçete edebilir.
4. Aile Terapisi ve Eğitim
Ailelerin, DEHB’li çocuklarıyla nasıl başa çıkacaklarını öğrenmeleri, tedavi sürecinin önemli bir parçasıdır. Aile terapisi ve eğitim, ebeveynlerin çocuklarına nasıl destek olacaklarını, disiplin sağlayacaklarını ve onların davranışlarını nasıl yöneteceklerini öğrenmelerine yardımcı olur.
- Aile eğitimi: Ebeveynler, DEHB hakkında bilgi edinir ve çocuklarına nasıl daha iyi destek sağlayacaklarını öğrenirler.
- Davranış yönetimi stratejileri: Ailelere, çocuklarının davranışlarını yönetmede etkili yöntemler öğretilir.
DEHB ile Yaşam: Çocuk ve Ergenlere Psikolojik Destek
DEHB, çocukların ve ergenlerin yaşamlarını birçok yönden etkileyebilir, ancak doğru destekle bu zorlukların üstesinden gelmek mümkündür. Samsun’da Venüs Psikoloji olarak, DEHB tanısı konmuş çocuklar ve ailelerine uzman kadromuzla profesyonel destek sunuyoruz. Davranışsal terapi, eğitimsel destek ve aile danışmanlığı hizmetlerimizle, çocukların dikkat ve dürtü kontrolü becerilerini geliştirmelerine ve akademik başarılarını artırmalarına yardımcı oluyoruz.
Samsun psikolog arayışınızda DEHB ve diğer çocuk-ergen psikolojik destek hizmetlerimiz hakkında daha fazla bilgi almak için sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
İletişim Bilgileri:
Uzman Psikolog Mehmet AKKURT:
0545 553 50 55
Uzman Psikolog Tansu AKOT AKKURT:
0545 553 50 55
Adres: Güzelyalı Mahallesi 3021. Sokak No:1/1 Daire:1
Atakum/SAMSUN (Atakent – Tv Sapağı)
